Wyrok SN z dnia 13 lutego 2024 r., sygn. I USKP 21/23

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Robert Stefanicki (przewodniczący)
‎SSN Jarosław Sobutka (sprawozdawca)
‎SSN Renata Żywicka

w sprawie z odwołania J.J.
‎przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Tarnowie
‎o rentę z tytułu niezdolności do pracy,
‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń
‎Społecznych w dniu 13 lutego 2024 r.,
‎skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie
‎z dnia 26 stycznia 2022 r., sygn. akt III AUa 1381/19,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego. D.S.

Jarosław Sobutka Robert Stefanicki Renata Żywicka

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Tarnowie, wyrokiem z dnia 4 września 2019 r., oddalił odwołanie wnioskodawcy J. J. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Tarnowie z dnia 21 marca 2019 r. odmawiającej wnioskodawcy wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 15 października 2014 r. do 25 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy ustalił, że orzeczeniem z dnia 6 sierpnia 2013 r. lekarz orzecznik ZUS uznał, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy, a stanowisko to podtrzymała komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 4 września 2013 r. Na tej podstawie decyzją z dnia 17 września 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Tarnowie odmówił przyznania wnioskodawcy renty z tytułu niezdolności do pracy. Odwołanie J. J. od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 29 kwietnia 2014 r. (sygn. akt IV U 1697/13). W dniu 16 października 2014 r. odwołujący po raz drugi złożył wniosek o rentę. Orzeczeniem z dnia 14 listopada 2014 r. lekarz orzecznik ZUS uznał, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy. Stanowisko to podtrzymała komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 17 grudnia 2014 r. Na tej podstawie decyzją z 22 grudnia 2014 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. Sąd Okręgowy w Tarnowie postanowieniem z dnia 29 października 2015 r. (sygn. akt IV U 137/15), uchylił decyzję z dnia 22 grudnia 2014 r. i przekazał sprawę do rozpoznania organowi rentowemu (punkt I), umarzając postępowanie w sprawie (punkt II). Sąd Okręgowy powołał się na to, że w toku postępowania sądowego odwołujący przedłożył dokumenty dotyczące stanu jego zdrowia z daty po wniesieniu odwołania, z treści których wynikało, że stan ten uległ znacznemu pogorszeniu w stosunku do tego, który oceniali lekarz orzecznik ZUS i komisja lekarska ZUS, a wywołany został przez jednostkę chorobową, która z całą pewnością występowała w dacie badań przeprowadzonych w toku postępowania przed organem rentowym. Wnioskodawca złożył zażalenie na powyższe postanowienie. Sąd Apelacyjny w Krakowie postanowieniem z dnia 14 grudnia 2015 r. (sygn. akt III AUz 221/15) oddalił zażalenie. W dniu 7 sierpnia 2015 r., a więc jeszcze w toku postępowania w sprawie (sygn. akt IV U 137/15), J. J. złożył kolejny wniosek o rentę. Na skutek ponownego rozpoznania sprawy, orzeczeniem z dnia 12 stycznia 2016 r. lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy na okres do 30 czerwca 2016 r., ustalając jednocześnie, że niezdolność ta istnieje od 25 lutego 2015 r. Od orzeczenia tego, którego odbiór został potwierdzony przez J. J. w dniu badania, wnioskodawca nie wniósł sprzeciwu do komisji lekarskiej ZUS, ani też nie wniósł o przywrócenie terminu do dokonania tej czynności. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Tarnowie, decyzją z dnia 16 lutego 2016 r., przyznał wnioskodawcy rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres od 1 sierpnia 2015 r., tj. od miesiąca złożenia wniosku, do 30 czerwca 2016 r. Od decyzji tej J. J. złożył odwołanie domagając się wypłaty renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 25 lutego 2015 r. Następnie, na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 12 stycznia 2016 r., decyzją z dnia 16 marca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Tarnowie, wykonując postanowienie Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 29 października 2015 r., przyznał wnioskodawcy rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres od 25 lutego 2015 r. do 30 czerwca 2016 r. Od tej decyzji J. J. złożył odwołanie, w którym domagał się przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 16 października 2014 r. do 25 lutego 2015 r. Odwołanie to sprowadzało się do kwestionowania orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 12 stycznia 2016 r., od którego nie został wniesiony sprzeciw. Sąd Okręgowy w Tarnowie na podstawie art. 477 § 3 k.p.c. odrzucił odwołanie od decyzji z dnia 16 marca 2016 r. Postanowienie to wnioskodawca zaskarżył zażaleniem, a Sąd Apelacyjny w Krakowie postanowieniem z dnia 19 lipca 2016 r. (sygn. akt III AUz 117/16) zażalenie oddalił. W dniu 6 czerwca 2016 r. J. J. po raz kolejny złożył wniosek o rentę. Orzeczeniem z dnia 27 czerwca 2016 r. lekarz orzecznik ZUS uznał wnioskodawcę za osobę częściowo niezdolną do pracy na okres do 30 czerwca 2018 r., a stanowisko to podtrzymała komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 19 lipca 2016 r. Na tej podstawie, decyzją z dnia 27 lipca 2016 r., organ rentowy przyznał wnioskodawcy rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 1 lipca 2016 r. do 30 czerwca 2018 r. Odwołanie J. J. od decyzji z dnia 27 lipca 2016 r., w którym domagał się on przyznania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz renty za okres od 16 października 2014 r. do 25 lutego 2015 r., zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 30 listopada 2017 r. (sygn. akt IV U 792/16). Wyrokiem z dnia 12 lipca 2018 r. (sygn. akt III AUa 49/18), Sąd Apelacyjny w Krakowie oddalił apelację od wyroku z dnia 30 listopada 2017 r. W dniu 22 lutego 2019 r. J. J. złożył przedmiotowy wniosek o wydanie decyzji rozstrzygającej jego żądanie dotyczące renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za okres od 15 października 2014 r. do 25 lutego 2015 r. Według Sądu Okręgowego, skoro wniosek o rentę złożony w dniu 16 października 2014 r. został rozstrzygnięty, to wniosek złożony później, nawet z powołaniem się na treść opinii wydanej w sprawie (sygn. akt IV U 137/15), nie mógł prowadzić do przyznania renty za okres sprzed daty nowego wniosku. Sądy obydwu instancji uznały, że skoro wnioskodawca nie kwestionował orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 12 stycznia 2016 r., to proces ustalania okoliczności faktycznych, mających znaczenie dla nabycia prawa do świadczenia, został zakończony. Z uwagi na nie wniesienie sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 12 stycznia 2016 r., ustalona w tym orzeczeniu data powstania u wnioskodawcy niezdolności do pracy miała w sprawie decydujące znaczenie. Podstawą do przyznania świadczenia rentowego za okres od 15 października 2014 r. do 25 lutego 2015 r. nie może być opinia sądowo-lekarska z dnia 30 czerwca 2015 r. Postanowienie Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 29 października 2015 r., którym uchylono decyzję organu rentowego z dnia 22 grudnia 2014 r., przekazując sprawę organowi rentowemu do ponownego rozpoznania i umarzając postępowanie istotnie oznacza, że sprawa przed organem rentowym była prowadzona od nowa. Zatem wnioski biegłych lekarzy sądowych, zawarte w opinii sądowo - lekarskiej z 30 czerwca 2015 r. wydanej w postępowaniu, które zostało umorzone, nie były wiążące dla lekarza orzecznika ZUS przy ponownym rozpatrzeniu sprawy. Ostatecznie wniosek z dnia 16 października 2014 r. został rozstrzygnięty prawomocną decyzją organu rentowego z dnia 16 marca 2016 r. Sąd Okręgowy podkreślił także, że jeżeli ponowne ustalenie prawa do świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu rentowego lub odwoławczego, to jeżeli w takich warunkach organ rentowy lub odwoławczy przyzna lub podwyższy świadczenie, wypłaca się je od miesiąca złożenia pierwotnego wniosku lub wydania decyzji z urzędu, nie dłużej jednak niż za okres 3 lat wstecz, liczonych od daty zgłoszenia wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy. Żądanie wypłaty renty za okres od 15 października 2014 r. do 25 lutego 2015 r. wykracza poza taki 3 - letni okres. Ponadto w sprawie nie miał miejsca błąd organu rentowego.